Oude schrijflei…

Laatst deed ik een hele leuke vondst toen ik weer eens op kringlooproute was. Ik vond deze oude schrijflei met griffel en was meteen verkocht.

Leisteen bestaat uit dunne laagjes, waar een olieachtige vloeistof in zit. Wanneer je met een griffel op een schrijflei krast, laat dit een zichtbare grijze kras achter. Vandaar dat men tot ver in de twintigste eeuw onder andere op scholen deze steen nog gebruikte om op te schrijven.

Een griffel is vaak ook van leisteen gemaakt.

Het gebruik van lei en griffel is al uit de 18e eeuw bekend. Een groot voordeel was de mogelijkheid tot hergebruik: de lei kon met een natte spons weer worden afgenomen, zodat na droging de lei en de griffel opnieuw ter beschikking van de leerling stonden. Hier komt dus het spreekwoord "Met een schone lei beginnen" vandaan.

Fouten en hanenpoten waren geen probleem, doordat ze geen materiaalverlies veroorzaakten - papier was kostbaar, inkt ook. Maar ook voor andere bewerkingen die geen blijvend resultaat vergden, waren lei en griffel bruikbaar, zoals voor het uitwerken van rekensommen.

Aan het gebruik kleefden ook nadelen. Het gekras van de griffel kon hinderlijk zijn en bovendien werd de lei na verloop van tijd glanzend, waardoor hij een veel minder fraai resultaat te zien gaf dan een dof exemplaar.

Toen in de loop van de negentiende eeuw het potlood en de kroontjespen in zwang kwamen, kreeg de griffel langzamerhand een eenvoudig of zelfs armoedig imago. Rond 1900 begon het gebruik merkbaar af te nemen en leerden kinderen schrijven door eerst met potlood te oefenen en bij voldoende vaardigheid over te gaan op de pen. Maar tot in de jaren 1960 zijn lei en griffel nog wel gebruikt.

De uitdrukking Een tien met een griffel (een zeer goede beoordeling) ontleent haar ontstaan aan een oud gebruik: had een leerling een voortreffelijke prestatie geleverd, dan kreeg hij of zij niet alleen een tien, maar werd hij of zij bovendien beloond met een nieuwe griffel.

De beloning met (symbolische) griffels bestaat nog in de wereld van het jeugdboek: belangrijke prijzen voor schrijvers van jeugdliteratuur zijn de Gouden Griffel en de Zilveren Griffel.

Bron: Wikipedia

Zelf heb ik vroeger nooit met een griffel op een schrijflei geschreven, ik ben benieuwd wie van jullie (of wie van jullie ouders) dat wel heeft gedaan!

Ik zie trouwens dat er een boodschap op de schrijflei staat. Dat zal in dit geval wel een verzoek van mijn jongste dochter zijn. Zo kan zij later toch aan haar kinderen vertellen, dat ze in haar jeugd - in de tijd van i.Pads en digitale schoolborden - nog met een griffel op een oude schrijflei heeft geschreven ;-).

Liefs, Ingrid